Eski- Orta ve Yeni İmparatorluk devrinde Mısır Mabetleri

·        Mimari eserlerin en ihtişamlı olanları şüphesiz mabetlerdir.Bu yapılar din fikrinden yola çıkılarak yapılmış olasalar da genel olarak rahipler zümresini barındıran ve ilahlara atfedilen hizmetlerin yapılmasına yaracak kısımlar da yer almıştır.

·        Mabetlerin eski devirlerden kalanları bize pek az bilgi vermektedirler.Mesela Tinitler devrinden kalan bir harabe sadece büyük taşlarla yapılmış dairesel bir duvardan ibarettir.

·        Eski İmparatorluk zamanında IV.sülaleden itibaren  çok büyük taşlarla ,granitlerle yapılan yapılar görülmekte ,tek taş sutunlar sayesinde ,tavan örtüsü düz bir şekil alarak bundan sonra Mısır mimarisinde bu durum kaide haline gelmiştir.

·        V.sülale döneminde yapılarda yeniden daha mütevazi maddeler kullanılmaya başlanmıştır.

·        Mimarlar ve yapıcılar binaların dayanıklılığını umumi ahengine göre hesaplamışlar ve bu esaslara göre inşaat yapmışlardır.Eski İmparatorluk döneminin hükümdarları  Mısır’ın hemen hemen her yerine mabedler inşa ettirmişlerdir.

·        Bu mabedler daima büyütülmüş,düzeltilmiş,güzelleştirilmiş ve bazen de yeniden inşa edilmişlerdir.Her mabed mahalli ihtiyaçlara göre yapılmıştır.

·        En orijinal örneklerden biri Güneş ilahı “RA”’ya mahsus yapılan mabeddir.

·        V.sülalenin hemen hemen bütün hükümdarları  bu türlü güneş mabetlerin, ehramlarının yanı başına yaptırmışlardır.

·        Eski Mısır İmparatorluk devrinde bundan başka  pek çok mabet örnekleri vardır.Bunların hangi ilahlar için yapıldığı bilinmese de pek çoğu ezar abidelerinin yanında yer aldığından ölüler kültü için yapıldıkları muhakkaktır.

Orta İmparatorluk Devrinde Mabetler:

·         Orta İmparatorluk döneminde mabetler dönemin tarihi olayları nedeniyle tam şekillerini muhafaza edememişlerdir.Bunların pek çoğu Hiksoslar tarafından tahrip edilmiş,bir kısmı da 18.sülale hükümdarları tarafından  büyütülmüş veya şekilleri değiştirilmiştir.

·         Orta İmparatorluk döneminde yapılan mabetler yeni imparatorluk döneminde tekrar kullanıldıklarından mabedi yapanın isminin yerine yenisi yazıldığından esas olarak kimin yaptırdığı belli olmamaktadır.

·         Orta İmparatorluk devrinde XI.sülaleden Mentuboteblerden birinin yaptığı mabet sonradan tadilata uğramayan mabetlerden biri olarak gösterilebilir.Kayalık bir dağ yamacına inşa edilmiş bu bina,ölen insanlar için yapılan ayinlerde kullanılan bir mabettir.

·         Orta İmparatorluk devrindeki mimari eserler Mısır’ın klasik sanatını teşkil etmiştir.

Yeni İmparatorluk Devrinde Mabetler:

·         Yeni İmparatorluk devri mabetleri birbiri ardına dizilmiş üç esaslı kısımdan ibarettir.Dörtgen şeklinde olan mabetlerin uzunluğu genişliğinin iki mislidir.Ön kısım iki yüksek pilon arasından açılan büyük merkezi bir kapıdır.İç avlusu sütunlarla çevrilidir.Ayin yapılan salonlar ve ilah heykelinin koyulduğu mukaddes yer yer almaktadır.

·         Mabedin önünde iki yüksek dikili taş bulunuyor ve büyük direklere bayrak gibi alametler asılıyordu.Kralın çok büyük heykelleri oraya koyuluyor ve mabedin muhtelif yerlerinde büyüklü küçüklü heykeller bulunuyordu.

·         İnşaa edilen mabetlerin duvar ve sütunlarına kabartma ve oyma yazılar,süsler de yapılmıştır.

·         Yeni İmparatorluk devri kralları memleket dışı istilalarla meşgul oldukları için bütün bu olayları mabetlerin duvar ve sütunlarına temsil ettirmeyi adet haline getirmişlerdir.

·         Mabetler genellikle iki fikir üzerine inşa edilmişlerdir. Birincisi büyük ve baş ilahlara atfedilenler, diğerleri ise mezar mabetleridir. Mezar mabetlerini her kral kendine mahsus yaptırmıştır.

·         Bunlardan kraliçe Haçepsut’un mabedi zikredilmeye değerdir.Çünkü bu bina Mısır abidelerinin en orijinallerinden biri kabul edilmektedir.Bu mabet bir dağ eteğinde kayalığın yamaçlarında inşa ettirilmiş,duvar ve sütunlarında kraliçenin devlet işlerinde yaptıklarına dair sahneler kabartma olarak işlenmiştir.Bu mabed gerek mimari gerekse kabartmaların inceliği açısından Mısır’ın en güzel abidelerinden biri sayılmaktadır.

·         Büyük ve baş ilahlara hasredilen mabetler Yeni İmparatorluk döneminde daha önem kazanmıştır.Dış memleketlere fetihler yapan  Mısır kralları,elde ettikleri başarılara karşı şükran borçlarını ödemek amacıyla ilahlar için mabetler yaptırmışlardır.Örneğin Amon ilahı için yapılan büyük Karnak ve Luksor mabetleri Mısır’ın en büyük ve muhteşem ağabeylerinden kabul edilir.

·         II.Ramses devri Mısır için bir inşa dönemi olmuştur.Bu kral uzun bir müddet hüküm sürmüş ve babasının başlatmış olduğu yapıları tamamlamış daha eskilerini tamir ettirmiş ve bir çok da mabet inşa ettirmiştir.Bu mabedlerin en önemlisi Abu-Simbel’dekidir.Bu mabedin iç duvarlarında Kadeş muharebesini tasvir eden resimler vardır.

·         Bu kral döneminde yapılan mabetler  daima büyüklükleri ile şöhret kazanmışlardır.

·         Bu mabedler ayrı ayrı ayinler için yapılmış ve her dönemde törenlerin icra edilebileceği şekilde yapılmışlardır.

·         Genellikle eski Mısır mabetlerinde ilk bakışta müşahede edilebilecek bir plan örneği görülmez.Daha çok III.Amenofisten itibaren bir mabet tipi tespit edilebilmektedir.

·         Eski Mısır mimarisinin mabetleri  şu esaslara göre ayırmak mümkündür:

·         1- Klasik mabetler

·         2-Kayalık içine oyulan mabetler

·         3- Güneş ilahına mahsus mabetler

·         4-Kralların küçük mabetleri

·         5-ölülerin ayinleri için yapılan mabetler